معرفی رشته بهداشت محیط

رشته مهندسی بهداشت محیط شاخه ای از علوم بهداشت عمومی است که در رابطه با تمام جنبه های محیط زیست طبیعی و مصنوعی است که بر سلامت و بهداشت و رفاه انسان تاثیرگذار است. از نظر سازمان جهانی بهداشت بهداشت محیط توسعه سیستماتیک ، ارتقاء و هدایت معیارها به سمت اصلاح یا کنترل عواملی از محیط زیست انسانی است که میتوانند از طریق ایجاد بیماری ، ناتوانی ،یا رنجش  و ناراحتی تاثیر سوء بر سلامت جسمی ، روحی و روانی و سلامت جامعه داشته باشند.البته این تعریف نه تنها شامل عوامل مرتبط با ایمنی و سلامتی بلکه مرتبط با شرایط مطلوب زیبا شناختی محیط ، مطابق نیاز ها و انتظارات اجتماعی است. دانش آموختگان این رشته ، از طریق شناسایی عوامل زیان آور و آلاینده های محیطی با انجام فعالیت های برنامه ریزی ، طراحی ، اجرایی ، نظارتی ، ارزشیابی مدیریتی و آموزشی و پژوهشی بر مبنای معیارهای علمی ، اثرات مخاطره آمیز آلاینده ها را کنترل مینماید و یا از انتشار آنها در محیط زیست پیشگیری می کند.در مجموع دانش آموختگان این رشته توانمندی هایی را کسب می نمایند تا بتوانند عوامل مورد اشاره در جهت حفظ و ارتقاء سطح سلامتی و بهداشت محیط جامعه و حل مشکلات به خدمت گیرند.

توسعه ی شهرهای کشور و توسعه فعالیت های آبرسانی ، تصفیه آب ، تصفیه فاضلاب ، کنترل پسماند و مشکلات آلودگی هوا به ویژه در شهرهای بزرگ و بطور کلی نیاز به کنترل آلودگی های محیطی آن ، ضرورت تربیت نیروهای کارامد و متبحر که جنبه های آموزش فنی بیشتری را دریافت نمایند ، را محرز نموده است . تدوین یک برنامه آموزشی مناسب برای رشته کارشناسی پیوسته مهندسی بهداشت محیط می تواند در این زمینه راهگشا باشد.

پذیرش دانشجو در دوره از طریق آزمون سراسری و به صورت متمرکز خواهد بود.

تاریخچه و سیر تکاملی این دوره در جهان و  ایران:

سلامت و بهداشت محیط در ابتدا صرفا به پیشگیری از بیماری های مختلف عفونی واگیردار می پرداخت اما به تدریج بر دامنه آن افزوده شد و بطور کلی سلامتی را در قلمرو وارد خود قرار داد. بهداشت محیط به عوامل محیطی موثر بر سلامتی انسان و بیماری های گوناگون موجود در محیط ، عوامل طبیعی آلوده کننده محیط مانند : آب ، هوا ، شرایط جغرافیایی و مانند آن توجه خاص دارد.

سازمان جهانی بهداشت با ترویج محیط سالم ، تشدید پیشگیری اولیه و نفوذ سیاست های عمومی در همه بخش ها برای رسیدگی به علل زیست محیطی ، تمرکز خود بر بهداشت محیط معطوف نمموده است. زیرا در سطح جهان 24% از بار بیماری ها و 23% از مرگ و میر را مربوط به عوامل محیطی می دهند . سازمان ملل ارتقاء کیفیت محیط را یکی از اصول اساسی توسعه پایدار تلقی نموده است .

بهداشت محیط همواره یکی از فعالیت های مهم سازمان جهانی بهداشت بوده است . این سازمان فعالیت های جدید و رو به رشدی را در راستای حفاظت کیفیت محیط از جمله : کیفیت آب ، هوا و غذا و حفاظت در برابر پرتوها و شناسایی و پیش بینی زودرس خطرات ناشی از پیشرفت فناوری ها معطوف نموده است.

به دنبال تشکیل دوره کمک مهندسی بهداشت و دوره کمک بهسازی محیط با پذیرش لیسانسه های رشنه هایی مانند شیمی ، فیزیک ، زیست شناسی و .. در دانشکده بهداشت دانشگاه تهران فعالیت خود را آغاز نمود. این دوره در سال 1345 شمسی تبدیل به دوره عالی بهسازی گردید که مدرک تحصیلی آن کارشناسی ارشد بود. از سال 1355 به بعد برای این رشته در مقطع کارشناسی پیوسته تحت عنوان مهندسی بهسازی پذیرش دانشجو انجام گرفت. در سال 1359 با شروع تعطیلات انقلاب فرهنگی پذیرش دانشجو به مدت حدود 3 سال متوقف و بعد از آن پذیرش دانشجو در مقاطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته بهداشت محیط از سال 1362 آغاز گردید و توسعه یافت. مقطع کارشناسی پیوسته پس از سال ها ، مجددا از سال 1386 مصوب و پذیرش دانشجو در این مقطع انجام شد. مطابق مصوبات چهل و دومین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ 1398/8/2 مقرر گردید که به مدارک تحصیلی کلیه دانش آموختگان و دانشجویان رشته بهداشت محیط که بر اساس برنامه های آموزشی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی . شورای عالی برنامه ریزی وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری و شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی از تاریخ 1361/1127 و به بعد در مقاطع کارشناسی پیوسته ، کارشناسی ناپیوسته ، کارشناسی ناپیوسته ارشد و دکتری تخصصی آموزش دیده و فارغ التحصیل شده اند و از تاریخ ابلاغ این مصوبه به بعد نیز فارغ التحصیل خواهند شد. عنوان مهندسی اضافی گردد. درج این عنوان علاوه بر رفع مشکل فارغ التحصیلان این رشته در محیط های اداری و صنعتی ، سبب گسترش روزافزون علاقمندی دانشجویان رشته مهندسی بهداشت محیط گردد. تصویب عنوان مهندسی ، خواسته به حق جامعه بهداشت محیط ایران برای مقطع فوق ، در سال های گذشته قبل از آن بوده است.

بر اساس ضرورت و پیشرفت های مختلف دنیا در زمینه های آموزشی ، فن آوری  و همچنین توسعه کشور و گسترش مسائل و مشکلات زیست محیطی و بهداشت محیطی ، مقطع کارشناسی پیوسته این رشته تحصیلی در بیشتر دانشگاه های (علوم پزشکی) کشور برقرار شد. به طوری که هم اکنون در بیش از 50 دانشگاه علوم پزشکی و همچنین 5 مرکز آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی پذیرش دانشجو انجام میشود. پراکنش مقاطع و رشته های مختلف  تحصیلی مهندسی بهداشت محیط در دانشگاه های علوم پزشکی کشور بر اساس تقسیم بندی کلان منطقه ای نظام سلامت تا تاریخ : 1395/11/15 در بخش ضمائم (ضمیمه شماره2) آمده است.

جایگاه شغلی دانش آموختگان :

1. وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی

2. دانشگاه های وابسته به وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ، وزارت علوم تحقیقات و فناوری و دانشگاه آزاد اسلامی و موسسات غیردولتی مرتبط با بهداشت محیط و محیط زیست

3.شهرداری ها و دهداری ها ( مدیریت زباله و پسماند ، بازیافت زباله ، کمپوست ، فضای سبز ، توسعه شهری و..)

4.شرکت های آب و فاضلاب شهری و روستایی
5.شرکت های خصوصی تامین آب ، تصفیه فاضلاب ، دفع پسماند ، کنترل آاینده های هوا و محیط

6.سازمان حفاظت محیط زیست کشور و زیر مجموعه های وابسته در استان ها

7.آموزش و پرورش

8.مدیریت انرژی های پاک در صنایع کشور

9.وزارت نیرو ( بخش های مرتبط با کنترل کیفی و کمی منابع آب ، توسعه منابع آب ، حفظ کیفیت آب ، امور محیط زیستی مربوط به سد ها و نظایر آن )

10. وزارت راه و شهرسازی

11.وزارت نفت

12. اغلب صنایع و خصوصا بخش های آزمایشگاهی جهت آزمایشات و اندازه گیری های زیست محیطی ، آب ، فاضلاب ، هوا ، پسماند و غیره....

13. سازمان های بازیافت و تبدیل مواد

14. آموزشگاه های بهداشت اصناف

15. شرکت های سمپاشی

16. شرکت های خود اظهاری و خود کنترلی بهداشتی

17. اداره کل صنایع و واحدهای صنعتی در بخش بهداشت ، ایمنی و محیط زیست

18. آزمایشگاه های مرجع بهداشت محیط

19. صنایع استخراج معادن در بخش بهداشت ، ایمنی و محیط زیست

20. مهندسی مشاور ارزیابی بهداشتی

21. مهندسی مشاور در زمینه های مختلف محیط زیست و بهداشت محیط زیست محیطی

 

 

بر اساس تعالیم عالیه دین اسلام در زمینه جایگاه انسان در خلقت و توجه به کرامت انسانی و بر اساس بند 12 اصل بیست و نهم و بند 1 اصل چهل و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، مبنی بر تامین بهداشت جامعه و پی ریزی اقتصادی صحیح در زمینه بهداشت و همچنین اصل پنجاهم قانون اساسی در زمینه حفاظت از محیط زیست باور داریم که بهداشت محیط زیست و ارتقاء آن یک وظیفه انسانی ، اخلافی و دینی است.

بهداشت و پاکیزگی به معنای اعم و بهداشت محیط به معنای اخص در دین مبین اسلام از اهمیت زیاد و جایگاه خاصی برخوردار است و آیات شریفه قرآن کریم هم با تاکید از این موضوع مهم یاد کرده و مسلمین را به مراعات آن تشویق و ترغیب نموده است. انسان ها موظف اند ضمن استفاده درست از آب ، خاک ، هوا و همه آفریده های خداوند ، حق استفاده برای دیگران و نسل های آتی را که لازمه توسعه پایدار است محترم شمارند و به هیچ عنوان حیات انسان و سایر موجودات را با تهدید مواجه ننمایند.

ما معتقدیم که لزوم تامین آب آشامیدنی و بهداشتی ، جمع آوری ، تصفیه و دفع پسماند شهری ، صنعتی ، بهداشتی درمانی ، هسته ای و خطرناک ، جمع آوری و تصفیه فاضلاب های شهری و صنعتی ، کنترل آلودگی هوا ، سروصدا ، بهداشت و کنترل کیفیت مواد غذایی ، بهسازی محیط و مبارزه با ناقلین ، بهداشت اماکن عمومی از جمله : بهداشت مدارس ، بیمارستان ها ، هتل ها  ، متل ها ، بهداشت و سلامت استخرها و شناگاه ها ، مراکز تهیه ، توزیع و نگهداری مواد غذایی و بطور کلی پیشگیری از انتشار آلاینده های محیطی و کنترل آنها به منظور ایجاد محیط سالم و بهداشتی کاملا محسوس است . طرح تربیت کاردان و کارشناس بهداشت محیط  که تخصص و تعهد لازم را دارا باشد ، گاهی موثر در جهت دستیابی به اهداف فوق الذکر محسوب می گردد.

ما معتقدیم که مردم حق دارند در برنامه های اجتماعی فرهنگی جامعه و تصمیم گیری و اجرای آن نقش داشته باشند و لذا تربیت نیرو های جوان از جامعه نه تنها فرهنگ ، اخلاق ، حفظ و ارتقاء بهداشت محیط جامعه را به عنوان یک ضرورت در دنیای امروز بهبود می بخشد بلکه با مشارکت جامعه را در کنترل آلودگی ها و جلوگیری از تخریب محیط زیست ، ارتقاء سطح سلامت و حفظ حیات موجودات زنده و استفاده ی بهینه از منابع در جهت اهداف یک توسعه پایدار را بدنبال خواهد داشت.